بازار بورس یکی از بازارهای جذاب برای سرمایه گذاری است. شرکت های موجود در بازار بورس بسیار متنوع هستند و علاوه بر اینکه هریک محصولات و نحوه فعالیت متنوعی دارند، هریک بر اساس نرخ دلار و یا ریال مشغول فعالیت هستند.
به همین دلیل شرکت ها را به دسته ریالی و دلاری تقسیم بندی می کنند؛ از همین رو سهام ها هم به دو دسته دلاری و ریالی تقسیم بندی می شوند.
به بیان ساده بخواهیم بگوییم شرکت هایی که درآمدشان بر اساس دلار است، شرکت های دلاری و به شرکت هایی که فروششان در داخل کشور است و درآمدشان بر حسب ریال است، شرکت های ریالی می گویند.
حال تصور کنید که یک شرکت مثلا تولید روغن، دانه های مورد نیاز را بر حسب دلار بخرد اما فروشش بر اساس ریال باشد. در این شرایط اگر دلار بالا برود، این شرکت هزینه های بیشتری را باید متحمل شود اما هنوز هم فروشش بر حسب ریال است.
امروز تصمیم داریم تا در رابطه با شرکت های ریالی و دلاری صحبت کنیم و به بررسی تاثیر افزایش قیمت بر روی شرکت های ریالی بپردازیم و نهایتاً هم به این موضوع بپردازیم که سهام ریالی بهتر است یا دلاری.
سهام دلاری چیست؟
در سادهترین تعریف سهام شرکتهایی که درآمدشان به دلار محاسبه میشود سهم های دلاری گفته میشود. منظور شرکتهایی است که معمولاً صادراتمحور هستند و در ازای فروش محصول خود ارز دریافت میکنند.
همانطور که حدس میزنید با افزایش قیمت دلار درآمد این شرکتها هم افزایش پیدا میکند. چون بیشتر هزینههای تولیدشان ریالی است، ولی درآمد را به دلار کسب میکنند. به این ترتیب اگر در پرتفوی خود سهام دلاری داشته باشید با افزایش قیمت دلار میتوانید نسبت به رشد قیمت اینگونه سهمها امید بیشتری داشته باشید.
در ایران مهمترین شرکتهای صادراتمحور شرکت های «پالایشی»، «معدنی»، «فلزی» و «پتروشیمیها» هستند. پس سهام این شرکتها را بهعنوان سهام دلاری میشناسیم. از معروفترین نمادهایی که جزو سهمهای دلاری محسوب میشوند میتوان به شتران، شبریز، کچاد، کگل، فولاد، فخوز، فارس و شپدیس اشاره کرد.
سهام ریالی چیست؟
بگذارید با یک مثال سهام ریالی را توضیح دهیم. یک شرکت دامپروری را در نظر بگیرید. این شرکت واردات بذر و نهال را باید با دلار انجام بدهد. ولی فروش محصولش به ریال خواهد بود. یعنی درآمدش ریالی است و بخش بزرگی از هزینههایش دلاری است. اگر قیمت دلار بالا برود این شرکت مجبور است برای جبران هزینههای تولید قیمت محصولات خود را بالا ببرد. ولی برای این کار محدودیتهایی دارد و احتمالاً نمیتواند مطابق رشد قیمت دلار محصولاتش را گران کند.
همین موضوع باعث کاهش حاشیه سود خالص آن میشود. در مقابلِ سهام دلاری، سهام ریالی قرار دارد. به سهام شرکتهایی که بیشتر محصولات یا خدماتشان را در داخل کشور میفروشند و بنابراین درآمدشان به ریال است در اصطلاح سهام ریالی گفته میشود. مثلاً شرکت های غذایی، دامپروری و زراعتی شرکت های ریالی هستند.
همینطور بانکها و بیمهها هم که خدماتشان را در داخل کشور ارائه میدهند سهم های ریالی شناخته میشوند. از مهمترین صنایع با سهم های ریالی میتوان به «سرمایهگذاری»، «بانکها»، «بیمه و بازنشستگی»، «خودرو» و «سیمان» اشاره کرد. از معروفترین سهمهای ریالی میتوان به شستا، سفارس، سیتا، وبشهر، غصینو، زشریف، جوین، وپارس، وتجارت، بپاس و کوثر اشاره کرد.
کدام گروه ها در بازار سرمایه ریالی هستند؟
برخی از گروه های بازار سرمایه که میزبان شرکت های ریالی هستند، عبارت اند از:
- گروه محصولات غذایی و آشامیدنی به جز قند و شکر
- گروه زراعت و خدمات وابسته
- گروه بانک ها و موسسات اعتباری
- مخابرات
- بیمه و صندوق بازنشستگی به جز تامین اجتماعی
- خودرو و ساخت قطعات
- و…
یک مثال برای تعریف سهام ریالی
دام، گونههای حیوانی و طیور، واردات بذر و نهال از جمله محصولات وارداتی در صنعت کشاورزی است. همچنین در صنعت خودروسازی مواردی مثل موتور، مواد اولیه، قطعات نیمهساخته، انواع موتورهای خودرو اعم از صنعتی، کشاورزی و… وارد کشور میشوند. با تغییرات قیمت دلار، قیمت این نوع مواد اولیه و محصولات نیز تغییر خواهد کرد.
درواقع این صنایع بیشتر، درآمد ریالی دارند اما قسمت عمدهای از هزینههایشان به دلار محاسبه میشود.
زمانی که ارزش دلار نسبت به ریال افزایش پیدا میکند، شرکتها مجبور میشوند برای خرید مواد اولیه خود بیشتر هزینه کنند. اما درآمدشان به ریال است.
منظور این نیست که با افزایش قیمت دلار این صنایع، قیمت خدمات و محصولاتشان را افزایش نمیدهند، منظور این است که در بهترین حالت درآمد متناسب با هزینهها افزایش پیدا میکند. اما این موضوع نیز برای همه شرکتها امکانپذیر نیست، چون شرکتها اجازه ندارند قیمتها را خیلی افزایش دهند. این موضوع باعث کاهش حاشیه سود خالص آنها میشود. در این مواقع شرکتها معمولا برای جلوگیری از ورشکستگی، مجبور به کاهش کیفیت و حجم کار میشوند.
اما صنایع دلاری با افزایش قیمت دلار، درآمدشان نسبت به هزینهها افزایش چشمگیری پیدا میکند که باعث رشدی بیشتر از رشد معمول قیمت سهم در دورههای قبل میشود.
چه زمانی سهم ریالی بخریم؟
همانطور که گفتیم، سهمهای ریالی، هزینههایشان به دلار است. بنابراین زمانی که ارزش دلار نسبت به ریال کاهش پیدا کند، هزینه خرید مواد اولیه این صنایع کاهش پیدا میکند. در حالی که تقریبا درآمدهایشان ثابت است. کمتر دیده شده که با کاهش قیمت دلار، قیمت تولیدات وابسته به آن هم کاهش پیدا کند.
بنابر موارد گفته شده میتوان گفت، از آنجا که درآمدها ثابت مانده اما هزینهها کاهش یافته، سودآوری شرکتها افزایش خواهد یافت. بهدنبال افزایش سودآوری، قیمت سهام این شرکتها نیز بالا میرود.
دلیل اینکه میگویم بهتر است به سهام ریالی، سهام غیردلاری نگوییم این است که تغییرات قیمت دلار بر عملکرد و سودآوری شرکت تاثیر خواهد گذاشت. بنابراین تغییرات قیمت سهام آنها وابسته به تغییرات قیمتی دلار است.
کدام سهمها سودآورتر هستند؟ دلاری یا ریالی؟
بهترین جواب به این سؤال که سهام ریالی بخریم یا سهام دلاری این است که «بستگی دارد»؛ زمانی که ارزش دلار نسبت به ریال کاهش پیدا کند، هزینه خرید مواد اولیه برای صنایع کم میشود. در حالی که درآمدهایشان ثابت است. پس در این زمان انتظار داریم که سهم های ریالی رشد بیشتری داشته باشند.
برعکس، در شرایطی که قیمت دلار در حال افزایش قیمت است مسلماً سهام دلاری میتواند پتانسیل بالاتری برای رشد داشته باشد. البته تجربه ثابت کرده است که بهطورکلی شاخص بورس با تورم همبستگی دارد و نرخ رشد تورم روی تقریباً همه صنایع بورس تأثیرگذار است. ولی باید گفت که این اثرگذاری بر سهمهای دلاری بیشتر خواهد بود. بنابراین، میتوان اینطور نتیجه گرفت در شرایطی که انتظار رشد قیمت ارز را داریم سهمهای دلاری گزینههای بهتری خواهند بود.
ولی در شرایطی که نرخ ارز ثابت است سهمهای ریالی پتانسیل رشد بالاتری دارند. و ذکر این نکته ضروری است که این قاعده کلی است و برای سرمایهگذاری باید هر سهم را بهصورت مجزا و بهدقت بررسی کرد. نکته حائز اهمیتِ دیگر این است که برای همیشه باید سعی کنیم با متنوعسازی پرتفوی ریسک سرمایهگذاری را کاهش دهیم. پس استراتژی درست آن است که در زمان افزایش قیمت دلار وزن بیشتری به سهم های دلاری پرتفوی خود بدهیم و در زمان ریزش قیمت دلار وزن بیشتری به سهم های ریالی.