انجام پرداخت ها در سطح ملی هدف اصلی است، اما امکان انجام مبادلات پولی با سایر کشورها ایجاب مینماید که در پیاده سازی این سیستم ها از استانداردهای بین المللی نیز استفاده شود.
معرفی سیستم های پرداخت ملی
سامانه های پرداخت ملی (National Payment Systems) بستری لازم برای پرداخت های الکترونیکی بین بانکی و زیرساختار لازم برای توسعه خدمات الکترونیکی بانکی برای عرضه اقتصادی- اجتماعی کشور است که منجر به توسعه و اشاعه مبادلات الکترونیکی به جای مبادلات کاغذی می گردد.
پیاده سازی سامانه های پرداخت ملی به لحاظ ابعاد مختلف آن از قبیل نظارت فنی و مهندسی، قوانین و مقررات، عرف بازار، آداب جامعه، زیرساختارهای ارتباطی و غیره نیازمند عزم ملی و همکاری دسته جمعی است و توجه به تجارب سایر کشورها و رهنمودهای بانک بین المللی تسویه که حاصل هم اندیشی کشورهای پیشرو در این زمینه است، ضروری می باشد.
تعریف سامانه های پرداخت ملی
یک سامانه پرداخت ملی مجموعه ای از سیستم ها و روش هایی است که موجب امکان انجام عملیات بانکی پایاپای و تسویه پرداخت های بین بانکی را در سراسر کشور فراهم می آورد و انجام معاملات تجاری و بانکی را برای مشتریان بانک ها تسهیل می نماید. منظور از پرداخت بین بانکی، پرداخت یک بانک به بانک دیگر بابت معاملات فیمابین و یا اجرای دستور پرداخت مشتری یک بانک به نفع بانک یا مشتری بانک دیگر است. با توجه به پراکندگی جغرافیایی شعب بانک ها، این سیستم ها تأثیر فراوانی در سرعت و دقت ارائه خدمات پرداخت بین بانکی خواهند داشت. تشابهات زیادی بین سیستم های پرداخت ملی و نظام حمل و نقل کشور می توان مشاهده کرد. هر دو این سیستم ها زیربناهایی اساسی و حیاتی برای عملکرد صحیح اقتصاد کشور محسوب می شوند.
بنابراین سیستم های پرداخت ملی ترکیبی از سیستم های پایاپای و تسویه، بانک ها، مؤسسات اعتباری و مؤسسات مالی و مجموعه ای از ابزارهای پرداخت از جمله کارتهای بانکی، چک ها وسایر ابزار پرداخت است که افراد حقیقی و حقوقی را قادر می سازد که نسبت به انتقال وجوه اقدام و پرداختهای خود را به انجام رسانند.
سامانه پرداخت ملی زیرساختار بانکداری الکترونیکی است و بستر لازم برای ارائه انواع خدمات الکترونیکی بانکی توسط بانک ها و مؤسسات مالی – اعتباری می باشد.
سامانه پرداخت ملی دارای سه سامانه اصلی، یک سامانه امنیتی و دو سامانه جانبی است که به ترتیب به شرح زیر می باشند:
1- سامانه تسویه ناخالص آنی (RTGS) – ساتنا
2- سامانه تسویه اوراق بهادار الکترونیکی (SSSS) – تابا
3- سامانه اتاق پایاپای الکترونیکی (ACH) – پایا
4- سامانه تصویر چک (CIS)
5- سامانه مبارزه با پولشویی (AML)