یکی از بحران های بشری، که به دست خود بشر رقم می خورد مسئله جنگ است. در دنیای امروز که دنیای گفت و گو است شاید تصور اینکه بین کشورهایی جنگی صورت بگیرد، اندکی دور از ذهن به نظر می رسید. اما سیاست دولتمردان، چیزی متفاوت تر از تصورات بشر صلح طلب است.
مدتی است که روسیه، طی بهانه هایی به کشور اوکراین حمله نموده است. این حمله نظامی علاوه بر اینکه این دو کشور و مردمانشان را درگیر مشکلات بسیاری نموده است، تاثیرات بسیار زیادی را هم بر روی اقتصاد کل جهان گداشته است و تمام دنیا را درگیر مسائلی نموده است که از جنگ نشأت گرفته اند.
یکی از تاثیرات جنگ، تغییر نرخ کامودیتی ها است. اما کامودیتی ها چه هستند و جنگ روسیه و اوکراین، چه تاثیری بر روی نرخ و قیمت کامودیتی ها داشته است؟ با ما همراه باشید تا به این سوالات پاسخ دهیم.
کامودیتی چیست؟
در تعاریف، کامودیتی را کالایی گفتهاند که قابلیت معامله با کالاهای مشابه را دارد. معمولا این کالاها در دسته مواد اولیه صنایع قرار میگیرند. بنزین، نفت، سوخت جت، برق، روغنهای خوراکی، سیمان، گرانول، کود شیمیایی و به طور کل مواد خام جزو کامودیتیها هستند اما در مفهوم کلیتر، حتی موادی که روی آنها پردازش انجام شده است نیز کامودیتی هستند. با این حساب، دنیا پر از صنایع کامودیتی شده است و روز به روز هم بر تعداد محصولات کامودیتی شده اضافه میشود. گفتنی است که نام دیگر کامودیتی کالای اولیه است و Commodity Market ترجمه کلمه «بازار کالا» است. اصطلاح کامودیتی نخستین بار توسط اقتصاددانها مطرح شد و در بازار بورس نیز عبارت «بورس کالا»، در مقابل واژه Commodity مورد استفاده قرار میگیرد. از مهمترین و معروفترین بازارهای کالایی میتوان بهCBOT ،LME ، CME وNYMEX اشاره کرد.
کامودیتیها کالاهایی هستند که در زندگی روزمره از آن استفاده یا به عنوان یک دارایی، در بازار خرید و فروش میکنیم. ویژگی اصلی آنها که بسیار مورد توجه قرار میگیرد قیمت است. قیمت کامودیتیها به طور مستقیم بر قیمت کالاهای نهایی تاثیر میگذارد و از این جهت برای اقتصاددانان حائز اهمیت است. به این ترتیب میتوان کامودیتی را به گونه دیگر نیز تعریف کرد و اصطلاحا کالا یا خدمتی را که در تمام بازار خود، دارای ویژگیهای کیفی تقریبا یکسانی است و جز قیمت نمیتوان تفاوت دیگری بین نمونههای آن پیدا کرد، کالای اولیه یا کامودیتی نامید.
بررسی تاثیر جنگ بر بازار کامودیتی ها
بسیاری از کارشناسان مسائل کلان اقتصادی بر این باور هستند، با توجه به وابسته بودن تجارت بسیاری از کامودیتیها به روسیه و اوکراین ، آغاز جنگ بسیار میتواند بر اقتصاد جهان تاثیر بگذارد.
در شرایط حال حاضر پس از دستور پوتین مبنی برعقب نشینی نیروهای نظامی قیمت نفت نیز در مسیر نزولی خود قرار گرفت، حال سعی داریم برای بررسی جزئیات بیشتر میزان اثرگذاری کاهش یا افزایش تنشها بر بازار کامودیتیها، با کارشناس ذی صلاح این حوزه به گفتو گو بپردازیم.
علی سماعی کارشناس بازارسرمایه، در خصوص میزان اثرگذاری تنشهای سیاسی میان رهبران روسیه و اوکراین بر قیمت کامودیتیها، اظهارکرد: روسیه یکی از بزرگترین صادرکنندگان مواد خام در سراسر دنیاست به گونهای که در ماه ژانویه نزدیک به ۲۰٪ گاز طبیعی وارداتی اروپا از طریق خط لوله از روسیه تامین شده است.
او افزود: از سوی دیگر به سبب آنکه ۲۶٪ درصد از حجم صادرات گندم و ۷۵٪ از صادرات دانه و روغن خام آفتابگردان توسط اوکراین و روسیه صورت میپذیرد، پس با توجه به این تفاسیر آغاز تنش میان این دو کشور نتایج به سزایی بر قیمتهای کامودیتیها برجای خواهد گذاشت.
این کارشناس بازارسرمایه بیان کرد: طی چند روز اخیر اخباری مبنی بر عقب نشینی نیروهای نظامی روسیه از مرز اوکراین به گوش رسیده، اما فعلا نمیتوان درخصوص رفع تنشها به طور کامل اظهارنظری را انجامداد، زیرا در حال حاضر مسئولان سیاسی روسیه فصل زمستان را به سبب نیاز ضروری اروپا به گاز، بهترین موقع برای آغاز جنگ میدانند.
سماعی تصریح کرد: اگر تنشی تا پایان ماه مارس صورت نپذیرد، با کاهش نرخ گاز و حذف متغیرهای اثرگذار از جمله سیاسی و امنیتی، رفتار قیمتی کامودیتیها به تاثیرپذیری از وضعیت اقتصادی جهان و فاکتورهای اقتصادی وابسته خواهد شد.
او بیان کرد: در حالت افزایش تنشها، کنش و واکنش روسیه و طرف غربی اهمیت بالایی پیدا خواهد کرد، به طور مثال درگیری در محدودی ناحیه شرق اوکراین و نواحی مورد مناقشه میتواند با تحریمهای محدود از سمت غرب مواجه شود و پس از یک دوره اثرگذاری بر قیمت نفت، گاز و سایر کامودیتیها، انتظار میرود قیمتها بیشتر تابع شرایط اقتصاد جهانی قرار گیرند.
این کارشناس بازارسرمایه تاکید کرد: اما درصورت اقدام همه جانبه روسیه یا اعمال تحریمهای گسترده از سوی غرب برعلیه کشور مذکور، به نظرمیرسد، بازار محصولات کامودیتی با نوسانات قابل توجهی مواجه شود.
سماعی افزود: در این صورت با افزایش بهای تمامشده کامودیتیهای سخت از جمله نفت، گاز و سایر موارد در سطح جهان تورم روند افزایشی خواهد داشت. همچنین مجموع این تحولات میتواند تمامی بانکهای مرکزی را با تصمیمات سختی پیرامون انتخاب بین رکود یا تورم قرار دهد.
او درخصوص اثرات وقوع تنش میان اوکراین و روسیه بر اقتصاد ایران، گفت: در صورت وقوع جنگ ونیاز کشورهای اروپایی به گاز می توان شاهد بهبود تراز تجاری این محصول در کشور بود،اما از آنجایی که ما در تامین گندم و دانههای روغنی بامشکل مواجه ایم، همین امر بر درآمدهای ارزی و افزایش قیمت محصولات مذکور اثز خواهد گذاشت.
این کارشناس بازارسرمایه بیان کرد: در بازار سرمایه با توجه به سقف ریالی خوراک گاز متان و سوخت شرکتها وقوع درگیری میتواند در کوتاهمدت فرصتهایی را برای شرکتهای فولادی، آلومینیومی و پتروشیمی به همراه آورد، علاوه بر آن بر بحث افزایش مبلغ فروش و ثبات در بهای تمامشده آنها نیز تاثیر خواهد گذاشت.
سماعی افزود: به طور معمول در شوکهای اقتصادی رشد قیمت انرژی در محصولات پاییندست کمتر از رشد قیمت در محصولات بالا دست است، پس بنابراین پتروشیمیهای خوراک مایع در کشور یا پتروشیمیهایی که در پاییندست فعالیت دارند آسیب بیشتری را خواهند دید.
این کارشناس بازارسرمایه درپایان درمورد تاثیر حرکات اروپا در جهت بهرهگیری از انرژی های پایدار بر اقتصاد جهان گفت: باتوجه به شرایط موجود در جهان و شدت گرفتن تنش های سیاسی در میان برخی کشور با یکدیگر احتمال حرکت اروپا به سمت انرژیهای پایدار و کاهش وابستگی به گاز و نفت روسیه بیش ازپیش شده، که این مسئله میتواند اثرات تحرکات سیاسی روسیه را بر اقتصاد جهان کاهش دهد.